طلاق باین در فقهطلاق باین، مقابل طلاق رجعی است. ۱ - تعریفبه طلاقی که مرد حق رجوع به زن ندارد، طلاق باین گویند؛ خواه عدّه نداشته باشد یا داشته باشد، لیکن در آن نتوان رجوع کرد. گونه‌های طلاق باین عبارت‌اند از طلاق قبل از نزدیکی؛ طلاق یائسه ؛ طلاق دختری که نه سالش تمام نشده است؛ هرچند آمیزش صورت گرفته باشد؛ طلاق سوم زن سه طلاقه ؛ طلاق خلع و طلاق مبارات . در دو گونه آخر، زن مالی به شوهرش می‌دهد تا در ازای آن، وی را طلاق دهد؛ لیکن پس از طلاق، هرگاه زن در زمان عدّه به مالش رجوع کند و آن را پس بگیرد، طلاق باین به رجعی تبدیل می‌شود و مرد می‌تواند به همسرش رجوع کند. ۲ - احکام مرتبطاز احکام آن در باب طلاق و نیز به مناسبت در باب ارث و حدود سخن گفته‌اند. ۲.۱ - در نکاح۱- اگر عمه یا خاله را طلاق دهد، پس اگر طلاق بائن باشد، به مجرد طلاق، عقد دختر برادر و خواهر صحیح است. [۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۰۰، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۱۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
همچنین است «اگر زوجه‌اش را طلاق دهد، پس اگر بائن باشد ازدواج با خواهر او برایش در همان حال جایز است. البته اگر متعه باشد و مدتش تمام شده یا بخشیده شده باشد، بنابر احتیاط (واجب) اگر اقوی نباشد، ازدواج با خواهرش قبل از گذشت عده‌اش - اگر چه بائن باشد - جایز نیست.» [۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۰۱، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۱۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و اگر چهار زن داشته باشد در همان حال، ازدواج با زن دیگری برایش جایز است «اگر از یکی از آن‌ها با فسخ کردن یا با منفسخ شدن یا با طلاق بائن مفارقت نماید.» [۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۰۵، کتاب النکاح، القول فی النکاح فی العدة و تکمیل العدد، مسالة۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۲- اگر با زنی که در عده طلاق رجعی است زنا نماید برای همیشه بر او حرام است مانند زن شوهردار، به خلاف آنکه در طلاق بائن یا در عده وفات باشد. و اگر بداند که در عده بوده و نداند که رجعی یا بائن است، حرام نمی‌شود. البته اگر بداند که در عده رجعیه است و در انقضای آن شک نماید ظاهراً حرام می‌شود. [۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۰۲، کتاب النکاح، القول فی المصاهرة و ما یلحق بها، مسالة۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳- صاحب عده بائن، نفقه و سکنایش ساقط می‌شود؛ چه عده‌اش از طلاق باشد یا فسخ، مگر اینکه از طلاق بوده و حامله باشد؛ که در این صورت هر دو را استحقاق دارد تا اینکه وضع حمل نماید. [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۳۸، کتاب النکاح، فصل فی النفقات، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
اگر نفقه چند روزی را به زن بپردازد مانند هفته یا ماه مثلاً و قبل از انقضای مدت «با فوت یکی از آن‌ها یا نشوز زن یا طلاق بائن از استحقاق آن خارج شود آنچه که به او پرداخته بین روزهای گذشته و آینده توزیع می‌شود و از آن به نسبت باقی‌مانده مدت، مسترد می‌شود؛ بلکه ظاهراً همین‌طور است در جایی که نفقه یک روز را به او بپردازد و یکی از عوارض در اثنای آن روز پیدا شود پس باقی‌مانده نفقه روز مسترد می‌شود.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۴۱، کتاب النکاح، فصل فی النفقات، مسالة۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۲.۲ - در طلاقزنی که با طلاق باین از همسرش جدا شده، در زمان عدّه در حکم اجنبیه است و هیچ یک از احکام زوجیّت از قبیل وجوب اطاعت از شوهر ، حرمت خروج از منزل بدون اجازه مرد و وجوب نفقه بر آن جاری نمی‌شود، مگر آنکه حامله باشد که در این صورت، تا زمان وضع حمل ، مرد باید نفقه او را بپردازد. و اگر زنش را طلاق بائن دهد، سپس او را وطی شبهه نماید، باید بنابر احوط (وجوبی) عدّه دیگری (علاوه بر عده طلاق باید) بگیرد. [۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۷۱، کتاب الطلاق، القول فی عدة وطء الشبهة، مسالة۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
پس اگر از یکی از آن‌ها حامله باشد عدّه حمل مقدم می‌شود، پس بعد از وضع حمل، عده دیگری را از نو می‌گیرد یا اولی را تکمیل می‌کند. و اگر حامله نباشد، هر کدام که سابق است را جلو می‌اندازد و بعد از تمام شدن آن، عده دیگری را شروع می‌کند. [۹]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۷۰، کتاب الطلاق، القول فی عدة وطء الشبهة، مسالة۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۲.۳ - در ارثدر طلاق باین ارث نیز منتفی است، مگر آنکه مرد در حال بیماری همسرش را طلاق دهد و در آن حال بمیرد که در این صورت، زن با شرایطی از او ارث می‌برد. ۲.۴ - در حدودهمچنین حکم حرمت ازدواج با خواهر زن و نیز زن پنجم و حدّ زنای محصن در زمان عدّه جاری نمی‌شود. [۱۱]
مهذب الاحکام، ج۲۶، ص۱۶۴-۱۶۵.
ازدواج با زنی که در عدّه به سر می‌برد، حرام و باطل است، چه عدّه طلاق باین باشد یا عدّه طلاق رجعی. ۳ - پانویس۴ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۲۰۱، برگرفته از مقاله «طلاق باین در فقه». • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |